ERTELEME DAVRANIŞI

‘’Haftaya pazartesi diyete başlıyorum’’, ‘’Ay başında kesinlikle spor yapmaya başlayacağım’’, ‘’Çalışmaya haftanın başında başlayacağım’’, ‘’Son teslime daha 3 gün var sonra yaparım’’… Bu cümlelere hiçbirimiz yabancı değiliz sanırım. Kimi zaman bu cümlelerin öznesi yani söyleyen tarafıyken kimi zamanda duyan tarafız. Cümleler değişiyor, muhataplar değişiyor, haftalar, aylar, takvimler değişiyor. Ama değişmeyen tek bir şey var: O da bu hafta/ay başlarının, pazartesilerin hiç gelmiyor olması…

Hepimizin günlük rutinlerin içerisinde sıklıkla sergilediği bir davranış olan erteleme davranışı; belirli bir zamanda yapılması planlanan işlerin sebepsiz yere geciktirilmesidir. Geciktirilen işler pek çok durumda bireyler tarafından çeşitli bahanelerle önemsiz olarak görülmekte veya belirli bir nedene bağlı olarak ya son anda yapılmakta veya hiç yapılmamaktadır. Erteleme, yalnızca davranışsal boyutu ile ele alınsa da bilişsel ve duygusal boyutlarıyla birlikte oldukça karmaşık bir durumdur. Peki neden erteleriz?

1)Erteleme davranışının en önemli nedenlerinden biri zamanı planlamayla ilgili yaşanan sorunlardır. Günlük yaşantıda zamanı verimli bir şekilde yönetememe, görüşmelerini planlayamama ve iş ile özel hayata ayırdığı zaman konusunda yaşanan problemler kişinin erteleme davranışına yönelmesine neden olabilir.

2)Bireyin yapmayı düşündüğü işe yönelik korku, kaygı ve yetersizlik hisleri de onu ertelemeye iten nedenlerden biridir. Bu durumda, bireyler yapmayı planladıkları bir iş konusunda kendilerini başlamaya hazır hissetmiyorsa, kendisine verdiği mesajlar yapamayacağı veya başarısız olacağı yönünde ise bireylerin kaygı seviyesi artmakta bunun sonucunda da erteleme yapabilmektedirler.

3)Her bireyin ilk okulu ailesi ve ebeveynleridir. Bireyler özellikle yaşamlarının erken döneminde ebeveynlerinin davranışlarını rol model olarak öğrenme yoluna giderler. Bu demektir ki, eğer aile içerisinde erteleme davranışına sahip biri varsa bu davranışı ondan gözlemiş olabilirsiniz. Bununla birlikte, otoriter ebeveyn tutumlarının da bireylerin erteleme davranışı üzerinde etkili olduğunu gösteren çalışmalar mevcut. Yapılan çalışmaların sonucunda aşırı otoriter ebeveyn tutumlarının çocuklarda öz düzenleme becerilerinin gelişmesini engellediği bunun sonucunda da çocukların erteleme davranışına sıklıkla başvurduğu gözlenmiştir.

4)Çağımızın en büyük sorunlarından biri olsa gerek ‘’hayır’’ diyememek. Ne alaka dediğinizi duyar gibiyim fakat hayır diyememek ve erteleme davranışı arasında da ilişki saptanmış. Bireyler, diğerlerinin beklenti ve isteklerine hayır diyemedikçe kendi istek, beklenti ve işlerine hayır demeyi yani ertelemeyi öğrenmekte.

Erteleme davranışının farklı birçok sebebi olabilir. Yukarıda saydığımız nedenlere ek olarak; yeterli motivasyonu sağlayamama, dikkat ve odak problemleri ve mükemmeliyetçi yapımızın da erteleme davranışına neden olduğunu söyleyebiliriz.

Erteleme Davranışı ile Baş Edebilmek için;

1. Erteleme davranışınızın farkında olun. Neyi ve neden ertelediğiniz üzerinde düşünün. Ertelemenin altında yatan nedenleri bulmaya çalışın.
2. Ertelenen işleri belirleyin, ardından ertelediğiniz işleri ‘’okul’’, ‘’ev’’, ‘’iş’’, ‘’arkadaş’’ vb. kategorilere göre ayırmak önem ve aciliyet sırasına göre işleri yapmanıza, zamanınızı planlamanıza yardımcı olabilir.
3. En önemlisi; ‘’Bu işi ertelemek size ne kazandırıyor?’’ Size kazanç sağlayan durumlar sizin onları tekrarlamanızı da sağlar. Bu nedenle size ne kazandırdığını bulmanız oldukça önemlidir.
4. Erteleme sebebiniz eğer bilgi eksikliğinden kaynaklanıyorsa, yapacağınız iş ile ilgili daha fazla bilgi sahibi olarak belirsizlikleri azaltmak size yardımcı olabilir.
5. Ertelemenize sebep olan olumsuz düşüncelerinizin farkında olun. Bunları daha olumlu ve gerçekçi düşünceler ile değiştirmeye gayret edin. ‘’Başarısız olacağım’’ veya ‘’En iyisini yapmalıyım’’ yerine ‘’Elimden geleni yapacağım’’ gibi.
6. Ertelemek bazen somut ve gerçekçi hedeflerin yokluğundan da kaynaklanabilir. Bu durumda, kendinize uygun, somut ve gerçekçi adımlar belirlediğinizden emin olun.
7. İşiniz detaylı ve çok aşamadan oluşan bir iş ise küçük parçalara ayırmak size yardımcı olabilir. Bunlara ek olarak, takıldığınız yerlerde yardım istemek, uygun bir dille hayır demeyi öğrenmek, anında birden fazla sorumluluk üstlenmemek ve günlük/haftalık planlamalar yapmak erteleme davranışınız ile baş ederken size yardımcı olabilir.

Tüm çabalarınıza rağmen erteleme davranışınız ile baş edemediğinizi düşünüyorsanız bir ruh sağlığı uzmanından yardım istemekten çekinmeyin. Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle!

KAYNAKÇA: Baltacı, A. (2017). Erteleme davranışı eğilimi ve beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler: okul yöneticileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 56-80.

https://srm.metu.edu.tr/tr/system/files/pdrm-brosur-07.pdf

https://kortopsikoloji.com/dergi/erteleme-davranisi-simdi-degilse-ne-zaman/